ملاهادی سبزواری متخلص به «اسرار» در 1176 خورشیدی در خانواده‌ای مذهبی در سبزوار چشم به جهان گشود و در کودکی شروع به آموختن صرف و نحو و علوم مقدماتی کرد. سپس برای ادامه تحصیل به مشهد رفت و به خواندن ادبیات عرب، فقه و اصول، فلسفه و علوم ریاضی مشغول شد. چندین سال بعد این شهر را به قصد اصفهان ترک کرد. در آنجا به مدت هشت سال به فراگیری علوم اسلامی پرداخت و پس از آن دگربار به مشهد بازگشت و پس از پنج سال تدریس در این شهر، برای زیارت خانه خدا رهسپار مکه شد. 

این حکیم در راه بازگشت از این سفر معنوی به دلیل ناامن بودن راه ها یک سال در کرمان ماند و در این مدت به سیر و سلوک روی آورد تا آنکه به سبزوار بازگشت و در این شهر به برگزاری جلسه‌های درس همت گماشت و اینگونه به احیای مکتب فلسفی ملاصدرا پرداخت تا جایی که او بزرگترین شارح اندیشه، نظریه‌ها و تعلیمات مکتب فلسفی ملاصدرا شناخته شده است. 

وی شاگردان برجسته‌ای از جمله « ملامحمد کاظم خراسانی، افتخار الحکما، حاج میرزا حسین علوی سبزواری، ملاحسینقلی همدانی درجزینی، صدرالعلماء علوی، شیخ عبدالحسین شیخ العراقین و ادیب پیشاوری» را تعلیم و پرورش داد. همچنین افراد زیادی از منطقه‌های مختلف ایران و کشورهایی همچون هند، افغانستان، ترکیه و عربستان در کلاس درس او حاضر می‌شدند. این حکیم وارسته دیوان شعری به زبان فارسی نگاشت و در آن نکته‌های عالی عرفانی را به نظم درآورد. 

«شرح مثنوی معنوی، حاشیه بر اسفار و حاشیه بر زبدةالاصول شیخ بهایی، اسرارالحکم، شرح اسماء الحسنی یا شرح جوشن کبیر و شرح دعای صباح» از جمله آثاری به شمار می روند که از وی به یادگار مانده است. 

سرانجام ملاهادی سبزواری حکیم فقیه پس از عمری تلاش و مجاهدت در زمینه فلسفه اسلامی و احیای حکمت متعالیه ملاصدرا در هشتم اسفند 1251 خورشیدی در سبزوار دیده از جهان فرو بست و به دیار حق شتافت. 

منبع: ایرنا

ملاحسینقلی همدانی (۱۲۳۹ هجری قمری-۱۳۱۱ هجری قمری/ ۱۲۰۳ هجری شمسی ـ ۱۲۷۲ هجری شمسی)، عالم و عارف و فقیه قرن سیزدهم و چهاردهم قمری. او در شهرهای تهران، سبزوار و نجف در زمینه‌های فقه، اصول، فلسفه و اخلاق از محضر علما بهره‌مند شد. از اساتید او می‌توان به شیخ انصاری در فقه و اصول و سید علی شوشتری در اخلاق اشاره نمود. میرزا باقر قاضی طباطبایی، میرزا جواد ملکی تبریزی، سید محسن امین، محمد بهاری همدانی، میرزا محمد حسین نائینی و آخوند خراسانی، از جمله شاگردان پرشمار وی هستند.

ملاحسینقلی نقطه عطفی در تاریخ رویکرد معنوی و عرفانی در حوزه‌های علمیه بود. از او کرامات بسیار نقل شده و درباره حالات او نوشته‌اند که دائماً در مراقبه به سر می‌برده است.

ولادت و نسب

آخوند ملاحسینقلی درگزینی نجفی، معروف به ملاحسینقلی شوندی همدانی، در سال ۱۲۳۹ هجری قمری/ ۱۲۰۳ هجری شمسی در روستای شوند (از روستاهای شهرستان رزن کنونی در استان همدان) به دنیا آمد.

نسب وی به جابر بن عبدالله انصاری، از صحابه پیامبر اکرم(ص)، می‌رسد. رمضان، پدر ملا حسینقلی، چوپان بود و می‌خواست فرزندش درس بخواند، ازاین رو او را برای تحصیل علوم دینی به تهران فرستاد.

حسینقلی در تهران درس‌های مقدماتی، سطوح فقه و اصول را فراگرفت و سپس در درس‌های خارج فقه و اصول عالمان تهران، بخصوص حلقه درس شیخ عبدالحسین طهرانی (متوفی۱۲۸۶) مشهور به شیخ العراقین، شرکت کرد. وی برای شرکت در درس فلسفه ملاهادی سبزواری به سبزوار رفت.

پس از مدتی اقامت در آنجا، عازم نجف شد. در نجف از درس فقه و اصول شیخ مرتضی انصاری بهره‌مند شد و از طریق وی بود که به درس اخلاق سیدعلی شوشتری راه یافت و در سلک شاگردان او درآمد.

آخوند پس از رحلت شیخ انصاری، می‌خواست دروس فقه و اصول استاد خود، انصاری، را تدریس کند، اما به توصیه سید شوشتری از این کارخودداری کرد و به تربیت و تعلیم اخلاقی شاگردان مستعد پرداخت و پس از رحلت سید شوشتری، علاوه بر تدریس فقه و اصول، در منزلش درس اخلاق برگزار کرد.

شیوه سلوک و تعلیم و تربیت همدانی مطابق با شیوه سلوک سیدعلی شوشتری بود و گفته شده است که مشایخ سلوکی او از طریق سیدعلی شوشتری به محمدرضا دزفولی و از طریق او به سید صدرالدین دزفولی و از او به آقا محمد بیدآبادی و از او به سید قطب الدین نیریزی، می‌رسد.

نام کامل: حسین بن محمد تقی بن علی محمد نوری طبرسی
لقب: محدث نوری
زادروز: ۱۸ شوال سال ۱۲۵۴ قمری
زادگاه: نور، ایران

تاریخ: درگذشت ۲۷ جمادی‌الثانی ۱۳۲۰

مقام علمي

محدث نوري از كودكي و نوجواني مشغول تعليم علوم ديني شد و در سن پانزده سالگي بود كه با استاد خود مرحوم آيت الله محمدعلي محلاتي آشنا شد و در تهران از محضر اين استاد فرهيخته كمال استفاده را نمود و از ايشان كسب فيض كرد.

در سال ۱۲۷۳ قمري بود كه به همراه استاد عازم عراق شد و به نجف اشرف عزيمت كرد و تقريبا چهار سال در آنجا از اساتيد به نام آن زمان بهره برد و به ايران بازگشت ولي طولي نكشيد كه باز به نجف اشرف مشرف شد و همچنين به كربلاي معلي و كاظمين نيز عزيمت كرد و دو سالي در اين ديار ماند و از اساتيد اين شهرها نيز كمال استفاده را كرد.

مرحوم محدث نوري در اين سالها از اساتيد بزرگي استفاده برد كه برخي از اين بزرگان عبارتند از: شيخ عبدالحسين تهراني معروف به شيخ العراقين، مرحوم شيخ انصاري، ملا محمد علي محلاتي، شيخ عبدالرحيم بروجردي، ملا فتح علي سلطان آبادي، ملا شيخ علي خليلي، معز الدين سيد مهدي قزويني، ميرزا محمد هاشم خوانساري، حاج ملا علي كني و بسياري از بزرگان ديگر.

----------

شیخ محمدهادی تهرانی؛ فقیه و اصولی قرن سیزدهم قمری، که به گفته برخی وی خواهر زاده علامه محمدباقر مجلسی و برادر زاده وحید بهبهانی بوده است، تحصیلات خود را در شهرهای تهران،اصفهان، نجف و کربلا به اتمام رسانید و تالیفات چندی از جمله تفسیر آیه النور، ذخائر النبوه فی احکام الخیار و رساله الحق و الحکم از خود به یادگار گذارد از جمله حوادث مهم زندگانی وی بحث انتساب تکفیربه ایشان است که این مساله در زمان حیات او، از سوی برخی درباره‌اش عنوان شد.

تولد:

او در بیستم رمضان ۱۲۵۳ق در خانواده‌ای در تهران به دنیا آمد.

نسب:

پدرش، محمدامین، مشهور به «واعظ» بود.[۱] او در تألیفات خود، از جمله در مَحجّه العلماء، چندین بار مجلسی اول (ملامحمدتقی) را جدّ خود، مجلسی دوم (ملامحمدباقر) را دایی و وحیدبهبهانی را عموی خود معرفی کرده است.[۲] برخی، برای توجیه چگونگی این انتسابها سخنانی گفته‌اند[۳]

تحصیلات:

شیخ هادی پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی در تهران، به حوزه علمیه اصفهان که در آن زمان بزرگترین حوزه علمیه در ایران بود رفت و نزد سیدمحمدباقر خوانساری صاحب روضات الجنات و سید محمدهاشم خوانساری صاحب مبانی الاصول، سید حسن مدرس، ملاعلی نوری و سیدمحمد شهشهانی به فراگیری علوم منقول و معقول پرداخت، سپس به تهران بازگشت و پس از مدتی راهی عراق شد و در دهه سوم عمر خود در نجف محضر شیخ مرتضی انصاری (متوفی ۱۲۸۱) را درک کرد و پس از وفات وی به کربلا رفت و از درس شیخ عبدالحسین طهرانی معروف به شیخ العراقین که گفته می‌شود دایی او بوده است، استفاده کرد. وی پس از وفات شیخ العراقین در ۱۲۸۶، به نجف بازگشت و مدتی نزد میرزامحمدحسن شیرازی درس خواند، سپس خود حوزه درس مستقلی تشکیل داد.